Schwimmklub Liegnitz (Legnicki Klub Pływacki)

Schwimmklub Liegnitz był pierwszym klubem pływackim w Legnicy. Został on założony 6 sierpnia 1905 r. w Hotelu Forsthaus przez siedmiu pasjonatom tego sportu – Haralda Rothke, Alfreda Waltera, Paula Raschke, Heinza Liebschera, Georga Kirchnera, Ericha Krebsa i Richarda Kluge

5 paździenika 1930 r. na łamach Liegnitzer Tageblatt ukazał się jubileuszowy artykuł poświęcony historii Legnickiego Klubu Pływackiego oraz początkom sportów pływackich w Legnicy. Prezentujemy ten tekst poniżej:

Jubileusz 25- lecia Schwimmklub Liegnitz

Z kartek historii związku sportowego

25 lat sportu pływackiego w Legnicy stanowi okres jak najbardziej zasługujący na uwagę w życiu społeczności naszego miasta. Należy przecież pamiętać, że związek sportowy, jakim jest Schwimmklub Liegnitz (Legnicki Klub Pływacki), bardzo przyczynił się do rozpowszechniania jakże ważnej dla życia umiejętności pływania, zarówno wśród starszych jak i młodych – ważnej dla życia, albowiem z jednej strony znajomość pływania jest konieczna, jeżeli chcemy ratować naszych bliskich przed utonięciem, z drugiej strony, ponieważ pływanie, co już wprost zostało przyznane przez nasze Ministerstwo oraz medyków, jest najdoskonalszym i najzdrowszym ćwiczeniem fizycznym, jakie w ogóle istnieje.
Przeglądając Kronikę związku sportowego, można uzyskać bardzo wyrazisty obraz zmagań i walki o uznanie i wspieranie tej dyscypliny ze strony społeczeństwa i urzędów. Na przełomie wieku pływanie jako dyscyplina sportowa było prawie zupełnie nieznane na Dolnym Śląsku. Nasze rodzinne miasto miało w owym czasie tylko kąpieliska przy swoich dwóch rzekach, Katzbach (Kaczawie) i Schwarzwasser (Czarnej Wodzie). Starsze pokolenia pamiętają jeszcze kąpielisko „Hinterbleiche” w ogrodzie gimnastycznym. Jednak wspomniane kąpieliska służyły raczej do mycia. Kąpanie odbywało się w kabinach, a chętnym do pływania pozostawały raptem 4 m kwadratowe. Nic więc dziwnego zatem, że z wielką satysfakcją powitano otwarcie nowego miejskiego kąpieliska w Schwarzwasser w roku 1900. Również w tym czasie swoje narodziny miał Schwimmklub Liegnitz, co zarazem było początkiem całego dolnośląskiego sportu pływackiego. Latem 1902 roku nieżyjący już Harald Rothke, wówczas jeszcze młokos, założył wraz kilkoma przyjaciółmi, również miłośnikami pływania, Schwimmklub Bruch, który jednak z powodu zbyt małych środków oraz braku zainteresowania przetrwał tylko jeden rok. W 1904 r. ponownie podjęto próbę utworzenia klubu – niestety należało do niego tylko „trzech” sławnych członków. Jednak wytrwale poszukiwano nowych kandydatów, aż w końcu 6 sierpnia 1905 r. w Hotelu Forsthaus siedmiu pasjonatom tego sportu – Harald Rothke, Alfred Walter, Paul Raschke, Heinz Liebscher, Georg Kirchner, Erich Krebs i Richard Kluge – udało się powołać do życia Schwimmklub Liegnitz.
O stylach pływania, technikach czy metodach szkoleniowych w tamtych czasach niewiele nauczano. To, że podczas dyskusji dotyczących dyscypliny pływania dochodziło do zderzenia różnych poglądów, było jak najbardziej naturalne. Spierano się o to, czy wykonywać skok przez płonącą oponę (!), co było absolutnie konieczne do uzyskania mistrzostwa klubowego. Styl pływania kraulem był w owym czasie jeszcze zupełnie nieznany, natomiast bardzo modne było pływanie żabką. Właściwie nie da się porównać tamtejszego pływania z tym wszystkim, co obecnie ma miejsce w tej dyscyplinie.
Absolutną sensacją było dla legniczan wybudowanie przez właściciela Sanatorium Wilhelmsbad Dr. Jurocka legnickiej pływalni krytej w 1907 r. Początkowo cena biletu wstępu wynosiła „jedynie” 1,50 marki. Jednak przy takiej kwocie przedsięwzięcie to nie miało żadnej szansy, aby kiedykolwiek stać się opłacalnym i 1 października 1908 r. basen został zamknięty. Mając na celu zapobieżenie ostatecznemu zamknięciu pływalni, związek rozpoczął negocjacje, między innymi w osobie P. Arndta, z Magistratem oraz właścicielem w sprawie udzielenia pływalni subwencji od miasta, co umożliwiłoby jej ponowne otwarcie. 9 stycznia 1908 r. przedstawiciele Magistratu oraz Urzędu Miasta przeprowadzili inspekcję obiektu ostatecznie zatwierdzając przyznanie subwencji, jednak dopiero 1 kwietnia 1908 r., pływalnia została ponownie otwarta. Nieżyjący już Radny Peikert bardzo zasłużył się na polu propagowania tego sportu.
W tym też czasie związek zaczął tętnić aktywnym życiem sportowym. W Jeschkendorf (Jaśkowicach Legnickich) odbyły się zawody pływackie. Nawiązano kontakty z innymi klubami pływackimi, takimi jak założony w 1907 Erster Görlitzer Schwimmklub, R.S.V. Breslau, Borussia-Breslau oraz Silesia-Breslau. Hans Liebscher zdobył pierwsze miejsce w Międzynarodowym Festynie Pływackim 10 Listopada 1907 r., którego organizatorem był S.O. „Silesia” Breslau, zdobywając laury dla niebiesko-żółtych barw miasta. Pływanie w ramach związku oraz w zawodach na pływalniach krytych, wieczory treningowe w klubie i na basenie składały się na program ćwiczeń klubowych. Pragnąc rozpowszechnić pływanie wśród młodzieży, 4 kwietnia 1907 założono Oddział Młodzieżowy oraz zatwierdzono bezpłatną naukę pływania dla uczniów.
Kierownictwo powierzono Haraldowi Rothemu, którego, po powołaniu go do wojska w maju 1908 r., zastąpił niezapomniany już nieżyjący Paul Raschke mający pieczę nad losami związku bez przerwy aż do zakończenia wojny. Pierwszym opiekunem młodzieży został 8 lipca 1908 r. członek klubu Engel. Lojalnymi liderami i przyjaciółmi związku byli mistrz malarski Tischauer, panowie Henze, Arndt, Walter, Pflanz, Lukomski, Kirschner, Liebscher oraz wielu innych.
Kontakty utrzymywano również z klubami z terenów całej Rzeszy, jak SV. „Arminia” Charlottenburg, oraz ze związkami pływackimi z Drezna „Germania”, „Poseidon” i „Neptun”. W Dreźnie P. Raschke pokonał w zawodach pływackich jeszcze do dzisiaj znanego w tym mieście i w Holandii lidera pływackiego Meigena.
W 1909 r. klub odważył się zorganizować pierwsze większe publiczne zawody pływackie. Zaplanowano je na 7 marca jako wewnętrzne zawody, jednakże przy współudziale zawodników spoza Schwimmklub Liegnitz. Ofiarnie członkowie związku przekazali miesięczne składki, aby ułatwić sfinansowanie przedsięwzięcia. Tylko sam pan Reuling - niestrudzony bojownik na rzecz pływania i życia w harmonii z naturą – sprzedał 36 biletów wstępu. Przeglądając wyniki zawodów można napotkać nazwiska, które jeszcze dzisiaj są znane w Niemczech i zagranicą. Na liście zawodników, obok samych legniczan, znajdował się obecny opiekun stowarzyszenia pływackiego M. Binner (ASV. Breslau) oraz Rosenberger i Schwarz (RSV. Breslau), Möller, Leischner, Kühn (SO. Silesia Breslau). W grupie starszych zawodników startowali Menzel i Golsch (Liegnitz). Cała hala była wypełniona po brzegi. 190 widzów, pośród których jako honorowi goście znaleźli się radca handlowy Hübner (†), wyższy urzędnik Opitz (Schlaup), Mittmann (Görlitz), przewodniczący powiatu Bittner (Breslau), było świadkami pełnych napięcia zmagań pływaków, w których Legnica wygrała z dwoma z czterech przeciwników spoza naszego miasta. Najbardziej szczególną rzeczą było wówczas nawoływanie do rozwijania żeńskiego pływania, co w trakcie ogłaszania zwycięzców, wyjątkowo podkreślał Mitmann. Sportowcy z Breslau zainteresowani byli udziałem w zawodach 27 czerwca na jeziorze w Jeschkendorf, gdzie już przygotowany został 100 metrowy tor pływacki. Breslau reprezentowali w zawodach Leischner, Borenski, którzy ostatni raz startowali na zawodach okręgów przygranicznych w Legnicy 22 czerwca, oraz Hauer, Ehrbecke, Geisler, Rösler. Również na festyn związkowy w Breslau, który odbywał się 8 i 9 sierpnia, przybyło wielu pływaków. Jednak to co wydaje się szczególnie ważne w roku 1909, to początki pływania kobiecego w Legnicy. Długie i częste debaty dotyczące założenia oddziału kobiecego zostały od ręki szczęśliwie zakończone, w chwili kiedy panna Elsa Liebscher przybyła, aby zapisać się do klubu i została przyjęta. Panna Elsa Liebscher była tym samym pierwszą kobietą zrzeszoną w klubie. W jej ślady poszły wkrótce następnie panie; panna Hertha Rothe i pani Brandt, do dnia dzisiejszego członkinie klubu, panna Klette, Neuling, Erna Raschke oraz inne, które bardzo przyczyniły się do rozpropagowania pływania wśród legnickiej płci pięknej. Rozpoczęto intensywne prace mające na celu werbowanie do klubu oraz rozpowszechnianie pływania wśród żeńskiej części mieszkańców miasta, co też niebawem zaczęła przynosić owoce. Jeszcze do dzisiaj na Śląsku prym wodzi oddział kobiecy Schwimmklub Liegnitz. To właśnie panie z klubu, oraz ci którzy pozostali w domu sprawili, że związkowi udało się przetrwać tak ciężki okres wojenny. Liczba członków w roku 1909 wzrosła o 100 procent (!). Po śmierci właściciela pływalni Dr. Jurocka zarządca obiektu kupiec Hotopp kontynuował kierownictwo w zakresie działań pływalni związanych z klubem. To co pozwalało mieć nadzieję, że klub ma przed sobą jeszcze tylko to co najlepsze, to były: zniżka na bilety wstępu na basenu – wyczyn, który dzisiaj brzmi jak opowieść z bajki – pozyskanie kolejnych przewodników, m. in. Prokurenta Bankowego Radnego Miejskiego Moritza, jak i o wiele większa liczebność oddziału młodzieżowego, do którego właśnie wtedy przystąpił C. Klette, zawodnik jeszcze dzisiaj wzbudzający strach wśród swoich przeciwników, obecnie prowadzący oddział kobiecy klubu wraz z opiekunami sportowymi W. Krausem, D. Hoffmannem i panną Behlen, Już wtedy duże zainteresowanie wzbudzał Pansdorf. Szerokie wsparcie uzyskały starania panów Tischauera, R. Menzela, Gotscha i Arndta, dzięki których zaangażowaniu ufundowano złoty puchar Askenasy’ego z Pansdorfu (Pątnówka), zmarłego właściciela włości rycerskich, o który po raz pierwszy walczono na jeziorze 13 sierpnia 1911 r. Dzięki tej fundacji utworzono zawody na dystansie 1000 metrów, które do dzisiaj są co roku prowadzone. Złoty puchar wygrał wtedy Gröschel z Legnicy. A. Guttfeld, przyjaciel i promotor klubu, po zakończeniu wojny wznowił zawody o puchar, który w 1928 roku zdobył Hallmann, w 1929 G. Krause a w 1930 H. Körber.
Rok 1911 obfitował sukcesami i zaznaczył się dojrzałością sportową. Konkurencję rozpoczęto nawet z braćmi z Niemieckich Czech, nawiązując w ten sposób długie i przyjacielskie kontakty. Ich moc można było ponownie doświadczyć dopiero w jubileuszowym roku 1930, w którym w Legnicy odbyły się zawody krajów przygranicznych i Śląsk walczył przeciwko Niemieckim Czechom. Swego czasu, zgodnie z zapisami w kronice, w Messersdorfie „7 sierpnia 7 pływaków zdobyło 7 nagród”. Legniccy pływacy wyjeżdżali na zawody sportowe do Gablonzai Reichenberg, Breslau, Görlitz, Zittau, Berlin, Dresden, Leipzig, Bauzen, Chemnitz, natomiast na koszt Deutscher Schwimmverband (Niemiecki Związek Pływacki) na zawody kwalifikacyjne do Posen (Poznania) i Hirschbergu (Jeleniej Góry). 17 września 1910 r. w Quartethaus uroczyście obchodzono pięciolecie klubu pod przewodnictwem radnego Moritza. Liczba członków wzrosła w tym czasie o 98 procent i wynosiła 123. Oddział szachowy miał swoje wieczory partii szachowych. W tym czasie również po raz pierwszy członkowie klubu wzięli udział w biegach sportowych. Panowie Grellert i Brandt zajęli 3 i 4 miejsce w marszu na dystansie 22 kilometrów z pełnym plecakiem wojskowym organizowanym przez klub sportowy „Eiche”. Już w 1911 r. Schwimmklub Liegnitz aktywnie uczestniczył w administracji powiatu. 1 marca 1911 r. członkowie klubu po raz po raz pierwszy wzięli udział wraz z drużyną piłki wodnej w zawodach o mistrzostwo 3 klasy DSV (Deutsche Schwimmverband). 19 marca 1911 r. odbył się II Krajowy Festyn Pływacki, podczas którego pływacy z Legnicy zdobyli 8 nagród. Tym sposobem rok 1911 okazał się najbardziej udanym w pięcioletniej historii związku. Doliczono się 182 członków. Drużyna sprinterska liczyła 16 sportowców, z której najlepszy zawodnik Anders już na początku roku przeniósł się do Królewca w Prusach Wschodnich.
Za najbardziej utalentowanych pływaków uważano wówczas A. Waltera, Hayna (dzisiaj drugi przewodniczący), O i F. Brandtów, W. Geislera, K. Kirschnera, R. Eckerta, Veiera, Eisenstätta, H. Rothego, St. Reulinga, P. Raschkego. W oddziale młodzieżowym na pierwszym miejscu plasowali się E. Klette, Pfitzner, Vorbach, Daniel, Scholz, Koschany, Groupner, Bludau, natomiast w oddziale żeńskim panna E. Krause (później pani Raschke) oraz panna Klette. Na zawody wyjeżdżano do Breslau, Görlitz, Bautzen, Dresden, Posen, Weisswasser, Massersdorf oraz na zawody Hamburskiego Związku, podczas których odniesiono 28 zwycięstw. Na pływalnię zostało sprzedanych 6000 biletów. Około 60 uczniów ze szkół ludowych wykształcono w sztuce pływania, za co Magistrat w osobie Dr. Weidemanna bardzo związkowi podziękował. Z okazji Dni Gier Młodzieżowych 3 września 1911 r. po raz pierwszy w naszym mieście odbyły się zawody młodzieżowe w pływaniu na krytej pływalni. Natomiast 13 sierpnia Legnickie wojsko również po raz pierwszy wzięło udział w zawodach w pływaniu na jeziorze w Pansdorf. Wyniki jakie wówczas osiągnięto jeszcze dzisiaj zasługują na uznanie. Raschke przepłynął 100 metrów na piersiach w 1:36 minuty, 200 metrów 3:09 minuty, Hahn i Geisler 100 metrów na grzbiecie w 1:29,1 minuty. E. Klette 33, 1/3 metra przepłynęła w 21 sekund. Rok 1912 rozpoczął się przygotowaniami do III Krajowego Festynu Pływackiego, który odbył się 21 marca 1912 r., a na którym zdobyto 6 pierwszych i drugich miejsc. Obok nazwisk starszych liderów pojawiły się nowe, takie jak A. Hayn, Jauhl, Kabisch, Meyenburg. Prowadzono prace propagujące Festyn Strzelecki. W dalszej części klub uczestniczył w uroczystościach otwarcia nowej wojskowej pływalni 16 czerwca 1912 r., drugiego obiektu pływackiego, który otrzymała Legnica. Działania rozpowszechniające pływanie prowadzono w Haynau (Chojnowie) i Glogau (Głogowie). Kolejne festyny propagujące ten sport zaplanowano w Löwenberg (Lwówku Śląskim) i Lauban (Lubaniu), a kolejne pokazy pływania przygotowano w Reufalz a.O. Takie były początki pionierskiej pracy na rzecz sportu pływackiego w Prowincji.
Ciężki cios zagroził klubowi, kiedy oddzieliła się od niego grupa, zakładając odgałęzienie Głównego Związku Neuer Schwimmvereins 1889 Breslau. Było to zarazem ważną próbą dla związku, którą jednak doskonale przeszedł, stając się przez to jeszcze mocniejszy, zarówno w swojej wewnętrznej jak i zewnętrznej strukturze. Udało się to osiągnąć dzięki wyjątkowej sztuce negocjacji A. Hayna, który wkrótce ponownie zbliżył do siebie „wrogich braci”. Pływacy kontynuowali wyjazdy do Neustadt, Posen, Breslau, Gablonza, Massersdorfu, Militischa, Weisswasser oraz do innych miejscowości. Klub w życiu związku sportowego miał bardzo aktywny udział. Ale nadeszła wojna! Utrzymać związek w takich warunkach wymagało ogromnego wysiłku. W 1915 roku z okazji dziesięciolecia klubu na jeziorze w Jeschkendorf zorganizowano zawody. Na polach toczyły się walki, a w domu, ci którzy pozostali, oraz goście przybyli z frontu poprzysięgli trzymać się razem i czekać na lepsze lata. Sporo czasu minęło zanim można było znowu pomyśleć o pracy na rzecz klubu. Wojna porobiła potężne wyrwy w szeregach klubowych pływaków. Kilka tygodni po przełomie w 1918 r. Schwimmklub Liegnitz zwołał zebranie, na którym przewodnictwo objął Alfred Walter. Odbudowanie klubu wymagało ogromnej pracy. Już 16 listopada 1918 roku związek zorganizował większe publiczne zawody dla młodzieży. Przy udziale członków związku oraz legnickich szkół i związków młodzieżowych odbył się I Młodzieżowy Festyn Pływacki na krytej pływalni. Wzięli w nim udział: GVJM Wartburg, GV. Viktoria, Rath. JV. Karthaus,RJV. „St. Woistus”. Zwycięzcą zawodów była grupa młodzieżowa z Wartburga. Szkoły uczestniczące w festynie to Gimnazjum, Seminarium Nauczycielskie oraz legnickie szkoły nr 3,4,5 i 9. Zawody młodzieżowe jeszcze po dziś dzień są organizowane i stanowią ogromne wydarzenie wśród młodzieży naszego miasta. Intensywne prace rozpoczęto nad rozbudową własnego kąpieliska i obiektu pływackiego na jeziorze w Pansdorf. Obiekt otworzono 27 czerwca 1920 r. zawodami, w których wzięli udział członkowie wówczas jeszcze istniejącego związku z Haynau. Klub poświęcił się również pracy na rzecz odbudowy i rozpowszechniania pływania w dolnośląskim okręgu oraz w Marchii Granicznej. W jednostce administracyjnej GAU Dolnego Śląska założono 4 związki. Dzisiaj jest ich już 28. Legnicki klub przodował w staraniach, aby ponownie otworzyć kryty basen w mieście. Bardzo dużym ciosem dla klubu było wywłaszczenie z obiektu w Pansdorfie. W tym czasie klub liczył już 2500 członków, stojąc na czele wszystkich związków pływackich pod względem liczebności.

Związek znowu podjął działania na polu organizacji zawodów na szeroką skalę.

Na Śląsku, w Rzeszy i Niemieckich Czechach wśród zwycięzców ponownie znalazły się niebiesko-żółte flagi. Członkowie klubu wzięli udział w festynie związkowym w Georgental. Mecz piłki wodnej przeciwko węgierskiej drużynie był ogromnym sukcesem na polu rozpowszechniania pływania. Podczas pierwszego spotkania na zawodach pomiędzy Legnicą a Katowicami klub nawiązał przyjacielskie więzi z Górnym Śląskiem, które przy okazji organizacji zawodów GAU pomiędzy Dolnym a Górnym Śląskiem zostały jeszcze pogłębione i zacieśnione. Najwspanialsze powojenne zwycięstwa miały miejsce podczas zawodów o mistrzostwa okręgu w Warmbrunn (Cieplicach). Do starszych sprawdzonych już liderów dołączyli nowi. Przewodnicy sportowi wkładają bardzo dużo wysiłku w pracę z młodzieżą, pragnąc wykształcić prężnych młodych ludzi w Marchii Granicznej, pozyskując w ten sposób nowych liderów i przyjaciół dla kolejnych pokoleń. Tutaj na pierwszym miejscu stoją G. Woithe, H. i F.Werkmeister, O. Hoffmann. Trening pływacki, który swój początek miał jeszcze przed wybuchem wojny, został na nowo opracowany i rozbudowany, stanowiąc godną kontynuację poprzednich szkoleń. Na przestrzeni 25 lat wykształcono około 5000 uczniów pływaków - liczba, która w życiu społeczności budzi niezmierny podziw. Lekcje pływania w szkołach wprowadzono w Legnicy w 1921 roku – pierwsze miasto we wschodnich Niemczech, w którym wprowadzono lekcje pływania w szkołach zawodowych – co było ogromną zasługą Schwimmklub Liegnitz! Związek sportowy natomiast w kolejnych latach nadal się poszerzał i obecnie obejmuje lekkoatletykę oraz narciarstwo. Również lekkoatleci mogą pochwalić się wspaniałymi zwycięstwami, np. w mistrzostwach biegu w terenie w Schweidnitz (Świdnicy). Sportowcy zimowi także podjęli walkę w zawodach. Starą najważniejszą zasadą, która przyświeca związkowi, i dla której chętnie ponosi się ofiary, to praca z młodzieżą, niezależnie od wyników. Wszystkie oddziały sportowe dążą do tego, by godnie reprezentować niebiesko-żółte barwy. Związek już od lat bezinteresownie użycza swoich liderów jako pracowników administracji i kierowników na rzecz Powiatu, GAU, okręgu Dolnego Śląska oraz urzędów miejskich, chociaż tak wiele pracy i wysiłku potrzebuje dzisiaj we własnych szeregach: Branddt i Hayn w Powiecie, Hayn, Wilde, Brandt, Woithe, Arndt w GAU, Werkmeister, Woithe w Okręgu Dolnego Śląska, Hoffmann w Związku Narciarskim, Dr med. Müller-Kosna jako doradca medyczny przy różnorodnych organizacjach, Rade, Woithe, Hoffmann, Werkmeister, Brandt w urzędach miejskich. Blisko związani z historią klubu są również: (Dr med, Schaedel (†), F. Wilde, A. Gutfeld, R. Menzel (†), Nickel, Scholz, Th. Brandt, W. Krause, E. Klette, Weissbach, Raschke (†), H. Rothe (†), Radny Miasta Moritz Reuling, Walter, Kirschner, Liebscher, A. Hayn sen. Meyenburg, Kabisch, Brehmer, panie Klette (†), Raschke (†), Rothe i wielu innych). 4 października 1930 roku Schwimmkklub Liegnitz  obchodzi jubileusz 25 - lecia, którego uroczystość odbędzie się w Ogrodzie Zimowym. Życzymy, aby dzień ten przepełniony był radością a klub mógł jeszcze przez wiele lat cieszyć się kolejnymi zwycięstwami.

Tłumaczenie: Iwona Wilcox